Er is maar één planeet Aarde, maar tegen 2050 zal de wereld consumeren alsof er drie van zouden zijn 1 . De wereldwijde consumptie van materialen zoals biomassa, fossiele brandstoffen, metalen en mineralen zal zich in de komende veertig jaar naar verwachting verdubbelen 2 terwijl de jaarlijkse afvalproductie tegen 2050 naar verwachting met 70 % zal toenemen 3 .
Aangezien de helft van alle broeikasgasemissies en meer dan 90 % van het biodiversiteitsverlies en de waterstress het gevolg zijn van de winning en verwerking van hulpbronnen, is met de Europese Green Deal 4 een gezamenlijke strategie in het leven geroepen voor een klimaatneutrale, hulpbronnenefficiënte en concurrerende economie. De uitbreiding van de circulaire economie van de koplopers naar de belangrijkste economische actoren zal een doorslaggevende bijdrage leveren aan het bereiken van klimaatneutraliteit tegen 2050 en de ontkoppeling van economische groei en het gebruik van hulpbronnen, en zal tegelijkertijd het concurrentievermogen van de EU op de lange termijn waarborgen, waarbij niemand achterblijft.
Om deze ambitie te kunnen waarmaken, moet de EU vaart zetten met de overgang naar een regeneratief groeimodel waarbij meer aan de planeet teruggegeven dan onttrokken wordt, het verbruik van hulpbronnen binnen de grenzen van de mogelijkheden van de planeet wordt gehouden, en er derhalve naar streven, haar voetafdruk wat verbruik betreft, te verminderen en het percentage circulair gebruik van materialen in het komende decennium te verdubbelen.
Voor bedrijven zal samenwerking bij de totstandbrenging van het kader voor duurzame producten nieuwe kansen bieden in de EU en daarbuiten. Deze geleidelijke, maar onomkeerbare overgang naar een duurzaam economisch stelsel is een onmisbaar onderdeel van de nieuwe industriestrategie van de EU. Uit een recente studie blijkt dat de toepassing van de beginselen van de circulaire economie in de hele economie van de EU het potentieel heeft om het bbp van de EU tegen 2030 met nog eens 0,5 % te doen toenemen en ongeveer 700 000 nieuwe banen te creëren 5 . Ook voor individuele ondernemingen bestaat er een duidelijke business case: aangezien de productiesector in de EU gemiddeld ongeveer 40 % uitgeeft aan materialen, kan circulariteit de winstgevendheid van deze bedrijven vergroten en hen tegelijkertijd beschermen tegen schommelingen van de prijzen van de grondstoffen.
Voortbouwend op de eengemaakte markt en het potentieel van digitale technologieën kan de circulaire economie de industriebasis van de EU versterken en tegelijkertijd de oprichting van bedrijven en ondernemerschap bij kmo’s stimuleren. Innovatieve modellen op basis van nauwere banden met consumenten, maatwerk op grote schaal, de deeleconomie, en aangedreven door digitale technologieën, zoals het internet der dingen, big data, blockchain en kunstmatige intelligentie, zullen niet alleen de circulaire economie bespoedigen maar ook de dematerialisatie ervan versnellen, en Europa minder afhankelijk maken van grondstoffen.
Voor de burgers zal de circulaire economie zorgen voor hoogwaardige, functionele en veilige producten, die efficiënt en betaalbaar zijn, langer duren en zijn ontworpen voor hergebruik, reparatie en hoogwaardige recycling. Een hele reeks nieuwe duurzame diensten, “product-als-een-dienst”-modellen en digitale oplossingen zal tot een betere levenskwaliteit, innovatieve banen en verbeterde kennis en vaardigheden leiden.
Dit actieplan voor de circulaire economie voorziet in een toekomstgerichte agenda voor het verwezenlijken van een schoner en concurrerender Europa, dat samen met marktdeelnemers, consumenten, burgers en het maatschappelijk middenveld wordt verwezenlijkt en waarbij niemand achterblijft. Het is gericht op het versnellen van de transformationele verandering waartoe de Europese Green Deal noopt, en bouwt voort op de sinds 2015 getroffen maatregelen op het gebied van de circulaire economie 6 . Dit plan zal ervoor zorgen dat het regelgevingskader wordt gestroomlijnd en geschikt wordt gemaakt voor een duurzame toekomst en dat de nieuwe mogelijkheden van de overgang worden geoptimaliseerd, waarbij de lasten voor mensen en bedrijven tot een minimum worden beperkt.
Het plan bevat een reeks onderling samenhangende initiatieven om een sterk en coherent productbeleidskader tot stand te brengen waarmee duurzame producten, diensten en bedrijfsmodellen de norm worden en consumptiepatronen zodanig te veranderen dat afvalproductie al bij voorbaat wordt vermeden. Dit productbeleidskader zal geleidelijk worden uitgerold, waarbij centrale waardeketens prioritair zullen worden aangepakt. Daarnaast wordt maatregelen genomen om afval te verminderen en ervoor te zorgen dat de EU beschikt over een goed functionerende markt voor secundaire grondstoffen van hoge kwaliteit. Het vermogen van de EU om de verantwoordelijkheid voor haar afval op zich te nemen, zal ook worden versterkt.
Europa zal transformatieve verandering niet alleen kunnen bereiken. De EU zal het voortouw blijven nemen in een circulaire economie op mondiaal niveau 7 en haar invloed, deskundigheid en financiële middelen aanwenden voor de uitvoering van de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling voor 2030. Dit plan moet er ook voor zorgen dat de circulaire economie voor mensen, regio’s en steden werkt, volledig bijdraagt aan klimaatneutraliteit en dat het potentieel van onderzoek, innovatie en digitalisering wordt benut. Het voorziet in de verdere ontwikkeling van een degelijk monitoringkader dat bijdraagt aan het meten van andere welzijnsaspecten dan het bbp.
